مجید صفاتاج در حاشیه نشست نویسندگان و اندیشمندان مکتب هنر مقاومت عنوان کرد: فلسطین تاریخ فرهنگ و هنری غنی دارد که توسط صهیونیست‌ها مصادره شده است.

چندی پیش، موزه هنرهای معاصر فلسطین میزبان جمعی از نویسندگان و اندیشمندان مکتب هنر مقاومت بود. در حاشیه نشست، مدعوین از نمایشگاه عکس روایت «کلیدهایی که عمرشان از اسرائیل بیشتر است» دیدن کردند. در میان مدعوین نشست، مجید صفاتاج، نویسنده و پژوهشگر و مدرس حوزه و دانشگاه، نیز حضور داشت. او با عکس‌ها مأنوس بود و با نگاهی عمیق و ناشی از درک به آن‌ها می‌نگریست؛ چراکه روزهای عمرش را صرف پژوهش در حوزه انقلاب و مقاومت (به‌ویژه فلسطین) کرده است و بعد از انقلاب، در اردوگاه‌های فلسطینیان حضور و تجربه زیست با آن‌ها را داشته است. فرصت را غنیمت شمردم تا با او، که به دلیل شناخت درخور توجهی که از فلسطین و کشورهای هم‌جوار آن دارد، به گفت‌وگو بنشینم تا بیشتر از فلسطین و هنرهای مقاومت بدانیم. این گفت‌وگو را با هم می‌خوانیم:

ابتدا بفرمایید چه شد که به موضوع فلسطین علاقه‌مند شدید؟

ذاتاً به قضیه فلسطین، از قبل انقلاب، علاقه‌مند بودم و فلسطین را دنبال می‌کردم. بعد از انقلاب نیز، جزء کسانی بودم که برای مبارزه به آن‌جا رفتم و در اردوگاه‌های فلسطینی حضور داشتم. رشته تحصیلی‌ام تاریخ بود و مصمم شدم تا درباره کشور فلسطین پژوهشی انجام دهم. تلاش کردم تا در فعالیت‌های تحقیقاتی، مبتنی بر علم و بر اساس واقعیت موجود، موضوعی تاریخی تدوین کنم. تاریخ بسیاری از کشورهای جهان به دست غربیان و شرق‌شناسان نگاشته شده و یکی از کشورهایی که تاریخش در معرض تحریف قرار گرفته فلسطین است که از این جهت نیز بسیار مظلوم واقع شده است. فلسطین سرزمینی کوچک است؛ اما تاریخی غنی و عمیق و گسترده دارد. این بود که تصمیم گرفتم تا به‌صورت دقیق درباره آن مطالعه و پژوهش کنم.

تاکنون چند عنوان کتاب تألیف کرده‌اید؟ درباره این کتاب‌ها توضیح دهید.

تاکنون بیش از 120 عنوان کتاب تألیف کرده‌ام که 119 عنوان آن منتشر شده و یک عنوان نیز در روند چاپ و نشر قرار دارد. همچنین، چندین عنوان از کتاب‌هایم به زبان‌های انگلیسی و اردو و ترکی استانبولی منتشر شده است.

چند عنوان از این کتاب‌ها به حوزه مقاومت و فلسطین اختصاص دارد؟

اندکی از این کتاب‌ها مرتبط با اندیشه سیاسی اسلام می‌شود؛ اما از آن‌جا که بیش از 35 سال است که در حوزه مقاومت کار می‌کنم، بخش اعظم آن‌ها مرتبط با انقلاب و مقاومت (به‌ویژه موضوع فلسطین) است؛ به‌عنوان نمونه، دانشنامه فلسطین (8جلدی) و همچنین دانشنامه صهیونیست و اسرائیل دو عنوان کتابی‌اند که حدود 25 سال روی آن‌ها کار کردم.

و چه محتواهایی را شامل می‌شوند؟

این دانشنامه، بر اساس حروف الفبا، با موضوعات مختلف تألیف شده و دارای بیش از 4هزار مدخل است که حاصل تألیف و پژوهش و در برخی جاها ترجمه است. مانند هر دانشنامه‌ای، سرآغاز آن با حرف «آ» و کلمه «آب» آغاز شده و تا آخرین حرف (ی) و واژه «ییدیش» (به معنای زبان قوم ملی یهود) ادامه می‌یابد. مانند هر دایره‌المعارفی، هر موضوعی که در حوزه‌های تاریخ، جغرافیای سیاسی، جغرافیای اقتصادی، رویدادهای مختلف، شخصیت‌های سیاسی، علمی و هنری، مرتبط با فلسطین می‌شود در این دانشنامه آمده است.

چه دوره تاریخی‌ای را شامل می‌شود؟

همه دوره‌های تاریخی را در بر گرفته است. از دوره‌های باستان آغاز شده است و بعد به اقوام مختلفی می‌پردازد که در فلسطین حاکم بودند (مانند عموریان، نبطیان، کنعانیان) و سپس تا دوره قرون وسطی، تاریخ معاصر و در نهایت، انتفاضه الاقصی و حتی بعد از آن ادامه می‌یابد.

آیا در میان موضوعاتی که در این دانشنامه هست، به موضوع هنر نیز توجه کرده‌اید؟

یکی از بخش‌های مهم در دانشنامه فلسطین بخش فرهنگ است که ذیل آن، هنر و کتاب‌ها و نشریات و... آمده است؛ به‌طور کلی هر چه مرتبط با فرهنگ یک کشور می‌شود، با مدخل مربوط به آن، معرفی شده است. در ذیل همین بخش، شخصیت‌های بسیاری از گذشته بسیار دور داریم که مبارز یا چهره‌های فرهنگی بودند و نام آن‌ها، طبق حروف الفبا، آمده است؛ به‌عنوان مثال، مدخل حضرت عیسی‌ مسیح، به‌عنوان شخصیتی مذهبی آمده است. همچنین، تمام شهرها و روستاها، حتی روستاهایی که امروز رژیم صهیونیستی آن‌ها را از بین برده و در حال حاضر نشانی از آن‌ها نیست، با نقشه و تصویرهای مرتبط، در این دانشنامه وجود دارد.

چه هنرهایی در فلسطین وجود داشته که در دانشنامه نیز به آن پرداخته شده است؟

این سرزمین کهن صنایع دستی ظریف بسیاری در طول تاریخ خود داشته است. از حصیربافی تا صنایع چوبی، صنایع صدفی و صنایع فلزی در این کشور وجود داشته است و نمونه‌های آن‌ها هنوز در برخی از موزه‌ها نگه‌داری می‌شود. دست‌بافته‌ها و دوخت‌های سنتی نیز از جمله صنایع دستی بانوان این کشور بوده است؛ اما از زمانی که فلسطین تحت اشغال درآمد، صهیونیست‌ها تلاش کردند تا همه آن‌ها را از بین ببرند و مصادره کنند.

از آثار تاریخی معماری موجود در فلسطین نیز آیا چیزی باقی مانده است؟

متأسفانه، بسیاری از ابنیه تاریخی از بین رفته‌اند یا اجزایی از آن‌ها سرقت شده است. تلاش کردیم تا اگر تصویری از آن‌ها باقی مانده یا اطلاعاتش در جایی ثبت و درج شده است، آن را در این دانشنامه بیاوریم؛ ولی متأسفانه در حال حاضر خیلی از آن‌ها وجود خارجی ندارد یا تحت سلطه صهیونیست‌هاست.

از هنرهای تجسمی و سینما چه اطلاعاتی در این دانشنامه وجود دارد؟

از آن‌جا که هنرْ رسانه‌‌ای است برای انتقال پیام و مفاهیم، فلسطینیان تلاش کردند تا از تمامی اَشکال هنر، به نحو احسن، استفاده کنند؛ چه آن‌ها که در داخل فلسطین زندگی می‌کنند و چه آن‌ها که از سرزمین خود دور شده‌اند. مدخلی در دانشنامه، با عنوان هنر مقاومت، ذیل همان فرهنگ آمده است. سینما از زمانی که به‌عنوان هنر هفتم شکل گرفت، در این کشور نیز دنبال می‌شده است. قبل از تشکیل رژیم صهیونیستی، فلسطینیان نیز در این حوزه فعالیت می‌کرده‌اند و علاقه‌ وافری به آن داشته‌اند. فلسطینیان سینما را در دایره جغرافیایی گسترده سوریه و لیبی و الجزایر دنبال می‌کنند و قصد دارند تا سینمای فلسطین را با موضوعات پایداری و مقاومت زنده نگه دارند و در کشورهای عربی پخش کنند. در حوزه نمایش نیز، تئاترهای انقلابی بسیاری در فلسطین ساخته و اجرا شده است. هنرمندان فلسطینی تلاش می‌کنند در داخل یا خارج کشور به نوعی تریبون کشورشان باشند و امیدوارند که روزی به کشور خود بازگردند.

*

مجموعه کتاب‌های شکوفه‌های زیتون، شهیدان فلسطین از ظهور اسلام تا اشغال فلسطین، شهیدان فلسطین از اشغال تا انتفاضه، شهیدان فلسطین انتفاضه اول، شهیدان انتفاضه الاقصی، و فلسطین به زبان ساده (ویژه نوجوانان) از جمله کتاب‌هایی است که مجید صفاتاج به رشته تحریر درآورده است.