سلیمان منصور، از نسل اول هنرمندان نقاش فلسطینی است که همواره هنرش بر مدار مقاومت خلق و عرضه شده است.

مولود زندی‌‌نژاد- تپه‌های سرسبز و مزارع بیرزیت Birzeit در کرانه باختری اشغالی نزدیک به رام‌الله، محل تولد یکی از برجسته‌ترین و صاحب‌نام‌ترین هنرمندان فلسطینی به نام «سلیمان منصور» است. او که در سال 1947 یک‌سال قبل از واقعه «نکبت» متولد شد، دوره کودکی را در بریزیت و نوجوانی‌اش را در بیت لحم و اورشلیم گذراند. این تجربیات اثر قابل توجهی بر کار او گذاشت و احساس از دست دادن تدریجی کشورش را در او پدید آورد.

منصور در مورد زادگاهش، گفته‌است: «می‌توانید آن را در نقاشی‌هایم ببینید.» او بعدازظهرها را به یاد می‌آورد که در چشمه‌های طبیعی در کنار پس زمینه‌ای سرسبز از درختان زیتون و انجیر که زمانی تپه‌ها را پوشانده بودند، شنا می‌کرد. زندگی در آن منطقه در تابستان و بهار، مانند بهشت بود. 1

هنر سلیمان منصور ماهرانه امیدها و واقعیت‌های مردمی را منعکس می‌کند که در طول یک قرن تحت اشغال زندگی می‌کنند. منصور با استفاده از نمادهایی برگرفته از زندگی، فرهنگ، تاریخ و سنت فلسطینیان، عزم و پیوند فلسطینیان با سرزمین خود را منحصربه‌فرد نشان می‌دهد. آثار او مظهر هنر مقاومت است. او با درختان پرتقال، سرزمین از دست رفته در نکبت سال 1948 را نشان می‌دهد. با درختان زیتون، زمین‌های اشغال شده در سال 1967 را یادآور می‌شود. با زنانی که لباس‌های گلدوزی شده سنتی (تطریز) به تن دارند، سرزمین فلسطین و انقلاب فلسطین را به‌خاطر می‌آورد. او با چشم‌انداز فلسطین و تراس‌های سنگی آن کشاورزان فلسطینی را خاطرنشان می‌کند و با تصاویری از اورشلیم و گنبد درخشان صخره که نشان‌دهنده سرزمین فلسطین است رویای بازگشت را تداعی می‌کند.

از اوایل دهه 1970، او تجربیات خود از انزوا، آوارگی، اجتماع و ریشه‌داری را با استفاده از تصاویر و نمادهایی به تصویر کشید که به توسعه نمادی از مبارزات فلسطینی کمک کردند. تابلوهایی مانند «جمال المهامل» (شتر مشقت یا شتر باری) - با باربر نمادینش که بار سنگین و گرانبهایش بیت‌المقدس است که همه فلسطینی‌ها آرزوی آن را دارند - پوستر، کارت و برچسب ساخته شد. چنین تصاویری در سرپیچی مستقیم از مقامات نظامی اسرائیل که اغلب آثار هنری و پوسترها را مصادره کرده و نمایشگاه‌ها و گالری‌ها را تعطیل می‌کردند، رایج شد.2

اثر «جمال المهامل» (شتر مشقت یا شتر باری)

یکی از مهم‌ترین گروه‌های هنری این دوران، شامل «سلیمان منصور»، «نبیل عنانی»، «ورا تماری» و «تیسر براکات» بود، نام‌هایی که بعضا در ایران و در سراسر جهان به عنوان نقاشان بزرگ فلسطین برای مخاطبان حرفه‌ای هنر نقاشی آشنا هستند. این هنرمندان که از بهترین و مشهورترین نقاشان فلسطینی هستند، در همان سال ۱۹۸۷ با تشکیل گروهی به نام «چشم‌اندازهای نو» تلاش کردند هنر را از ابزاری صرفاً تزئینی، به ابزاری برای مقاومت و تأکید بر هویت فلسطینی تبدیل کنند.

این جنبش در واکنش به انتفاضه اول شکل گرفت و از هنرمندان خواست تا لوازم هنری اسرائیل را تحریم کنند و در عوض از مواد طبیعی محلی مانند قهوه، حنا، گِل و خاک رس استفاده کنند- که اساس زندگی بشر در بسیاری از فرهنگ‌ها و مذاهب و همچنین قطعه‌ای واقعی از سرزمین فلسطین است - که ابزار انتخابی منصور بود. او با استفاده از گل، نمادهایی از هویت خلق کرد که فرهنگ غنی و متنوع فلسطین را تجلیل می‌کرد. در همان زمان، منصور جوهره ریشه‌های فلسطینی و تکه‌تکه‌شدن در چشم‌انداز سیاسی و جغرافیای فلسطین را به تصویر کشید. 3

سلیمان منصور در مصاحبه‌ای که با مجله هنری «لاتام آرته Latam arte» داشته، گفته‌است: «چالش اصلی هنر فلسطین، ناشی از انکار مداوم موجودیت مردم فلسطین توسط اسرائیل و بخش بزرگی از جهان غرب است که بیان هویت فلسطینی را به موضوعی اساسی تبدیل می‌کند. با توجه به ماهیت انتزاعی هویت، جستجو برای نمادهای بصری با الهام از منابع مختلف ضروری شده است. هنر منطقه‌ای باستانی، هنر اسلامی با تمرکز بر خوشنویسی، و هنر عامیانه از جمله لباس، گلدوزی، معماری سنتی و زندگی روستایی و ...، به بیان هنری فلسطین کمک کرده است».

منصور علاوه بر ایفای نقش کلیدی در توسعه هویت بصری ملی فلسطین از طریق آثار غنی و چندوجهی خود، به ایجاد جنبش هنری در فلسطین نیز کمک شایانی کرده است. او در سال 1973 اتحادیه هنرمندان فلسطین را تأسیس کرد که چندین سال رهبری آن را بر عهده داشت. در سال 1994 مرکز هنری الواسیتی را در اورشلیم تأسیس کرد که برای ایجاد پلی بین هنرمندان فلسطینی و هموطنانشان در تبعید و دیگر هنرمندان بین‌المللی برای آرشیو و حفظ هنر در فلسطین تأسیس شد. منصور یکی از اعضای هیئت مؤسس آکادمی بین‌المللی هنر نیز هست و در چندین مؤسسه فرهنگی و آموزشی فلسطینی مانند دانشگاه قدس تدریس کرده است. سلیمان منصور را می‌بایست در زمره هنرمندان فعال و پرکار دانست زیرا که آثار هنری‌اش تاکنون در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی بسیاری به نمایش گذاشته است. در سال 1998، منصور جایزه فلسطین برای هنرهای تجسمی و جایزه بزرگ نیل را در هفتمین دوسالانه قاهره دریافت کرد. او در سال 2019 جایزه فرهنگ عرب یونسکو-شارجه را برای برجسته کردن فرهنگ فلسطین و عرب در سطح بین المللی دریافت کرد.4

آثار منصور همواره بر مدار مقاومت خلق شد. قلم مو، سلاح اوست و برقراری رابطه بین مردم و سرزمین، بین تاریخ و فرهنگ را می‌توان در آثارش مشاهده کرد. منصور قصد دارد داستان زنده فلسطین را روایت کند و با هنرش وقایع این سرزمین را ترسیم نماید. آثار او، هنرمندی را نشان می‌دهد که میل به زندگی و تعیین سرنوشت برای کشورش را دارد.

منابع:

1- وبگاه مجله هنری «هایپر آلرژیک ((Hyperallergic»

2- وبگاه مجله هنری «لاتام آرته Latam arte »

3- وبگاه گالری زاویه Zawyeh Gallery

4- ویکی پدیا سلیمان منصور